Charakter epoki, w której przychodzi żyć wybitnej jednostce nie pozostaje bez wpływu na jej możliwości działania, a w sumie na charakter i zakres osiągnięć. I trzeba tu pamiętać zarówno o sytuacji politycznej, gospodarczej jak też wyznacznikach kultury umysłowej; prądach intelektualnych i filozoficznych określających cechy charakterystyczne danego okresu.
    Życie i dzieło Jana Szczepanika to okres niezwykle interesującego ale i trudnego z wielu względów przełomu XIX i XX w. Przy czym określenie "interesujący" bardziej odnieść trzeba do historii powszechnej, zaś określenie "trudny" do dziejów Polski.
     W krajach rozwiniętych trwa "eksplozja demograficzna" wywołująca wielokierunkowe procesy migracyjne, czy problemy z wyżywieniem ludności, ale rozwój masowej produkcji przemysłowej (industrializacja) pociąga za sobą nasiloną urbanizację (powstanie metropolii), rozwój komunikacji (koleje) czy architektury. Gospodarka kapitalistyczna wchodzi w okres koncentracji produkcji i finansów (monopole) w skali międzynarodowej. Zmienia się świadomość i poziom życia wszystkich warstw społecznych choć proporcjonalnie do ich udziału w podziale mnożących się dóbr materialnych i duchowych. Przemiany w życiu politycznym przełomu wieków; czyli upowszechnienie się rządów parlamentarnych, wzrost roli państwa w kierowaniu życiem obywateli, rozwój służb społecznych oraz administracji państwowej i samorządowej, rodziły zapotrzebowanie na ludzi odpowiednio wyedukowanych i przygotowanych zawodowo. Rodziła się potrzeba awansu społecznego. Rozwój masowych ruchów politycznych sprzyjał podnoszeniu świadomości społecznej i narodowej, jednocześnie zaostrzając rodzące się na tym tle konflikty. Gospodarcze i polityczne interesy najbogatrzych państw świata znacznie przekroczyły ich własne granice, szukając zabezpieczenia w surowce, rynki zbytu i tanią siłę roboczą na innych kontynentach (podboje kolonialne).
    Skutki tych wszystkich przemian zaowocowały na przełomie XIX i XX w. wybuchem rewolucji naukowo technicznej. Wśród istniejących dotąd dyscyplin naukowych rozpoczął się proces specjalizacji, zaczęły powstawać nowe nieznane dotąd dziedziny techniki. Ogólny klimat intelektualny sprzyjał rozwojowi licznych laboratoriów naukowych (np. Cavendisha czy Pasteur'a). Niespotykany dotąd triumf nauki budził powszechny podziw a bywało że i przerażenie (teoria zmierzchu cywilizacji). Od 1900 r. zaczęto przyznawać uczonym i artystom Nagrodę Nobla.
    Niezwykle szybkiemu rozwojowi nauki towarzyszył postęp techniczny. Wdrażano liczne wynalazki a mechanizacja wkraczać zaczęła w życie codzienne człowieka; rowery, samochody i tramwaje, maszyny do liczenia i pisania, gramofony, maszyny do szycia czy pierwsze pralki. Mechanizacja trafiła również na wieś (traktory, żniwiarki). Rozpoczęła się "era elektryczności" a nawet "era atomu" (badanie zjawisk promieniotwórczości) co wpływało nie tylko na zmianę poziomu życia człowieka ale też jego światopoglądu. Postęp naukowy i techniczny przełomu stuleci dokonywał się we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Biologia i medycyna dawały profilaktykę medyczną, szczepionki czy witaminy. Konstrukcja silnika spalinowego dała początek motoryzacji i lotnictwu. Wynalazek prądnicy elektrycznej umożliwiał oświetlenie ulic a umiejętność przekazywania prądu na odległość zrewolucjonizowała fabryki i gosp. domowe. Dodajmy jeszcze do tego telefon, kamerę filmową, kinematograf, radio i np. benzynę syntetyczną a będziemy już o krok od czasów nam współczesnych. Wzrost liczby produkowanych dóbr użytku powszechnego powodował rozwój sieci ich dystrybucji oraz konieczność reklamy produktów. Tę mogły upowszechniać media na czele z coraz bardziej masową prasą (często specjalistyczną). Wzrost poziomu życia głównie warstw zamożnych rodził popyt na rozrywkę (opery, operetki, filharmonie, biblioteki), turystykę krajową i zagraniczną oraz masowy sport (nowożytne igrzyska olimpijskie).
     Zgoła odmienną sytuację zastajemy na ziemiach polskich gdzie postęp naukowo techniczny - jak wszystkie prądy rozwojowe dotrze z opóźnieniem. Przełom XIX i XX w. na ziemiach polskich to okres "gojenia ran" po ostatnim przegranym powstaniu narodowym , po upadku którego państwa zaborcze nasiliły politykę wynaradawiania Polaków. I choć - zwłaszcza u progu XX w. widzimy na naszych ziemiach ośrodki kapitalistycznego rozwoju przemysłowego (miasta włączonego do Rosji Królestwa Polskiego czy zaboru pruskiego), nie służy to żywiołowi polskiemu w takim stopniu jak by to być mogło wówczas, gdyby o los Polaków i ich interesy zabiegało ich własne, suwerenne państwo. I tylko zabór austriacki - Galicja, której Austria pozwalała na ograniczoną autonomię, nie była poddawana silnym procesom wynaradawiania, ale to Galicja pod względem gospodarczym stanowiła najbardziej zacofany teren, o czym świadczyć może określenie "nędzy galicyjskiej". Masowa emigracja wywołana zacofanym rolnictwem, rozdrobnieniem gospodarstw, brakiem ośrodków przemysłowych, wysokim procentem analfabetyzmu i ogólnie bardzo niskim poziomem życia, to zjawiska charakteryzujące Galicję przełomu wieków . W takich warunkach możliwości awansu społecznego były niezwykle ograniczone. Jedną z takich dróg był stan duchowny ale w dziedzinie życia świeckiego awans był wręcz niemożliwy bez określonych zasobów finansowych. Już wielkim osiągnięciem dla dziecka wiejskiego było zdobycie uprawnień nauczyciela. A co jeśli ktoś przyszedł na świat z darem w postaci talentu a może nawet geniuszu jak Jan Szczepanik? Śledził rozwój nauk przyrodniczych i wspaniałe osiągnięcia techniczne Europy i Ameryki i sam miał ogromnie wiele do zaoferowania w tych dziedzinach. Brakowało mu tylko zasobów finansowych tj. bogatych rodziców (lub rodziców wogóle!), wielkiego majątku czy oddanego sponsora. Prześledźmy życie Jana Szczepanika a znajdziemy odpowiedzi na rodzące się tu pytania.