ZARYS HISTORII SZKOŁY
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. Jana Szczepanika jest najstarszą szkołą średnią na terenie miasta Krosna ? szkoła ta istnieje bowiem od 1887 r. Szkoła nasza wielokrotnie zmieniała nazwę, wprowadzała nowe kierunki kształcenia, łączyła się z innymi szkołami na trenie Krosna oraz znajdowała się w różnych budynkach na terenie miasta. Pierwotnie w roku szkolnym 1887/8 w Krośnie, na podstawie decyzji Rady Miasta z roku 1886 r. powołano do życia szkołę tkacką. 30 kwietnia 1886 r. na posiedzeniu Rady Miasta Krosna podjęto decyzje o przekazaniu na rzecz szkoły tkackiej ? jeśli na utworzenie takiej wyraziłyby zgodę autonomiczne władze Galicji ? lokalu, mieszkań dla pracowników. Łącznie na ten cel przeznaczono kwotę 240 złotych reńskich. Otwarcie Szkoły Tkackiej zwanej Wzorowym Warsztatem nastąpiło 15 kwietnia 1887 r. w obecności władz miejskich. Szkoła składała się wówczas z jednego nauczyciela, 15 uczniów i 6 warsztatów.
W 1889 r. została przekształcona w Cesarsko ? Królewską Krajową Szkołę Tkacką, z trzyletnim cyklem nauczania, której pierwszym dyrektorem został inż. Jodkiewicz. Początkowo zajęcia odbywały się w kilku salach w Pałacu Biskupim. Pracowało w niej 2 nauczycieli uczących 29 uczniów. Szkoła była wyposażona w 19 warsztatów tkackich. W latach 1890 ? 91 wzniesiono nowy budynek szkoły na fundamentach dawnego kolegium jezuickiego, w którym szkoła znajdowała się do 2002 r. Nauka odbywała się w języku polskim, udzielana była bezpłatnie. Obejmowała kurs przygotowawczy oraz 2 oddziały. Krajowa Szkoła Tkacka w Krośnie stała się na przełomie XIX i XX w. największa tego typu placówką w Galicji ? w 1894/95 r. uczyło się w niej 46 uczniów, tj. kilkakrotnie więcej niż w innych szkołach tkackich na terenie zaboru austriackiego. Przed I wojna światową w szkole zatrudnieni byli tak wybitni nauczyciele jak np. Henryk Gruszecki, Henryk Jodkiewicz, Franciszek Daniszewski, Teofil Krysa, Bernard Jaroszewicz. Do wybuchu I wojny światowej szkoła opiekował się Komitet , którego pracami kierował mianowany przez Wydział Krajowy we Lwowie Kurator Zakładu. Funkcje tą nieprzerwanie do 1914 r. sprawował August Gorayski. Przed I wojna światową Krajowa Szkoła Tkacka w Krośnie uchodziła za najlepsza szkołę tkacka w Galicji. W 1914 r. szkoła dysponowała 42 krosnami, wyposażonymi pracowniami specjalistycznymi, dużą bibliotekę oraz internat dla niezamożnych uczniów.
Po I wojnie światowej szkołę przejęło na własność państwo i w 1919 r. nadano jej nazwę Państwowa Szkoła Tkacka. W roku 1937 szkołę przekształcono w Państwowe Gimnazjum Tkackie, z czteroletnim cyklem nauczania oraz prawem przeprowadzania egzaminów dojrzałości. W okresie międzywojennym unowocześniono park maszynowy poprzez wprowadzenie krosien mechanicznych. Wprowadzono również nowe surowce i typy tkanin w produkcji warsztatów. Szkoła zaczęła kształcić w nowych, niestosowanych dotąd na terenie Podkarpacia, technologiach tkackich. Wysoki poziom kształcenia był potwierdzany wielokrotnie wynikami kontroli przeprowadzanych w szkole przez Kuratorium Oświaty we Lwowie. Świadectwem prestiżu szkoły był także nabór młodzieży pochodzącej z terenów całej II Rzeczypospolitej.W okresie okupacji niemieckiej szkoła istniała w latach 1940 - 44 nadal, ale została zdegradowana do stopnia ?Handwerkerschule furWeber?, czyli jako Państwowa Rzemieślicza Szkoła Tkacka. Ograniczono ilość zajęć z przedmiotów ogólnokształcących, niektóre z nich jak historię, całkowicie likwidując, zwiększono natomiast ilość zajęć z przedmiotów zawodowych i zajęć praktycznych. W czasie okupacji kilku uczniów i nauczycieli szkoły zostało zamordowanych przez Niemców. W 1944 r. Niemcy zrabowali większość wyposażenia szkoły, w tym całą bibliotekę szkoły, laboratoria szkolne, wyposażenie pracowni chemicznej i fizycznej, większość krosien tkackich. Dodatkowo budynek szkoły został poważnie uszkodzony w czasie walk we wrześniu 1944 r. Ocalał na szczęście sztandar szkoły, ukryty jeszcze jesienią 1939 r. przez nauczycieli.Po wyzwoleniu Krosna w 1944 r. wznowiło działalność Państwowe Gimnazjum Tkackie. W 1947 r. przy Gimnazjum powołano do życia Prywatne Liceum Włókiennicze, mające uprawnienia szkoły średniej. W 1949 r. Gimnazjum Tkackie zostało połączone z Liceum Włókienniczym i przekształcone w Liceum Tkackie I i II stopnia. W roku 1951, zgodnie z reformą szkolnictwa wzorowaną na oświacie w ZSRR, szkołę przekształcono w Technikum Przemysłu Włókien Łykowych, z dwoma kierunkami kształcenia ? tkackim i przędzalniczym. Szkoła szybko rozwijała się ? rosła liczba uczniów i rozbudowywano bazę szkoły. W latach 1948 ? 50 wybudowano pawilon warsztatów szkolnych, który w ciągu 3 następnych lat została w pełni wyposażony. Stary, zabytkowy budynek szkoły przeszedł częściowy remont. Równocześnie powstawały nowe pracownie z pełnym wyposażeniem. Odbudowano również bibliotekę szkolną. W latach 1970 ? 72 wybudowano nowy budynek warsztatów szkolnych włókienniczych, który stopniowo montowano sprzęt. Nowe warsztaty umożliwiały kształcenie praktyczne młodzieży na wysokim poziomie. Szkoła przez kilkadziesiąt lat po wojnie cieszyła się dużą popularnością, przyjmując uczniów praktycznie z całej Polski.Przy Gimnazjum Tkackim powołano do życia Uniwersytet Robotniczy, a następnie Szkołę Mistrzów Tkackich (istniały w latach 1948 ? 52). W 1953 r., dzięki staraniom dyrektora Jana Michalskiego, w szkole powstała filia Akademii Górniczo ? Hutniczej, działająca do 1963 roku.
W 1957 r. szkoła przyjęła nazwę Technikum Włókiennicze, pod którą istniała przez następne kilkanaście lat. W 1970 r. powołano do życia Liceum Zawodowe o specjalności sprzedawca magazynier. W 1972 r. Technikum Włókienniczemu nadano imię Jana Szczepanika ? imię tegoż patrona, wybitnego polskiego wynalazcy, szkoła nosi po dzień dzisiejszy.Równocześnie w Krośnie powstała w 1950 r. Zasadnicza Szkoła Zawodowa ? Odzieżową, na bazie starszej, bowiem istniejącej od 1895 r. Szkoły Zawodowej.W 1973 r. powstał Zespół Szkół Zawodowych Nr 1 im. Jana Szczepanika w skład którego wyszło kilka szkół działających dotąd niezależnie od siebie ? Technikum Włókiennicze, Zasadnicza Szkoła Odzieżowo ? Skórzana, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna, Zasadnicza Szkoła Włókiennicza oraz Liceum Zawodowe.W następnych latach w Zespole tym powoływano nowe kierunki kształcenia, dostosowując ofertę edukacyjna do zmian zachodzących na rynku oraz przekształceń społeczno ? ekonomicznych ? w 1986 r. powołano Liceum Ekonomiczne zaś w 2000 r. V Liceum Ogólnokształcące.
W 2002 r. szkoła otrzymała nazwę Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. Jana Szczepanika i równocześnie nastąpiła przeprowadzka do wyremontowanych, nowocześnie wyposażonych budynków przy ulicy Podkarpackiej, gdzie dawniej mieściły się warsztaty szkolne.
Krajowa Szkoła Tkacka (od 1889)
Od 1888 do I wojny światowej ? inż. Jodkiewicz
Po 1918 ? inż. Henryk Gruszecki
Od 1920 ? Kazimierz Jamróz
1935 ? mgr inż. Józef Ostaszewski
Gimnazjum Tkackie (od 1937)
okres II wojny światowej
Mikołaj Wdowiak
Rudolf Rudnicki
inż. Tadeusz Zygmuntowicz
Liceum Tkackie (od 1949)
od 1945 - mgr inż. Jan Michalski
1969 - mgr Genowefa Michalska
Technikum Włókiennicze im. Jana Szczepanika (1972)
Zespół Szkół Zawodowych (od 1973)
1973 - mgr Genowefa Michalska
1983 - mgr inż. Bolesław Sereda
1990 - mgr Andrzej Gregorczyk
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (od 2002)
2002 - mgr Andrzej Gregorczyk
Materiał udostępnił mgr Marek Gancarz
- nauczyciel historii
Zmiany organizacyjne szkoły
Rok 1886
Na posiedzeniu rady powiatowej w Krośnie uchwalono w wyniku wcześniejszych starań o zorganizowanie w mieście szkoły tkackiej: dać odpowiednie pomieszczenie (w Pałacu Biskupim), opał, światło i inne usługi, a także ufundować dla trzech uczniów stypendia, na łączną kwotę 240 złotych reńskich.
Rok 1887
Otwarto fachową szkołę tkacką z jednym nauczycielem, sześcioma warsztatami i piętnastoma uczniami, nazwaną wzorowym warsztatem.
Rok 1889
Na jego bazie powstała trzyletnia Krajowa Szkoła Tkacka z dwoma nauczycielami, dziewiętnastoma warsztatami tkackimi i dwudziestoma dziewięcioma uczniami; nauka odbywała się nadal w Pałacu Biskupim.
Rok 1890
Podczas otwarcia wystawy ogrodniczej miało miejsce uroczyste poświęcenie kamienia węgielnego pod nowy budynek szkolny, na fundamentach dawnego klasztoru pojezuickiego.
Rok szkolny 1891/92
Placówka rozpoczęła pracę w nowym gmachu (obecnie ul. Kazimierza Wielkiego 4). - Utworzenie Liceum Profilowanego.
Rok 1918
Szkołę pod nazwą "b. Krajowej Szkoły Tkackiej" przejęło państwo.
Rok 1919
Zmiana nazwy na Państwowa Szkoła Tkacka.
Rok szkolny 1937/38
Po ogólnokrajowej reformie szkolnictwa zawodowego szkoła została przekształcona w czteroletnie Gimnazjum Tkackie.
Rok 1939
Zamknięcie szkoły (na 1 rok) przez władze okupacyjne.
Rok 1940
Szkołę zdegradowano do stopnia "Handwerkerschule Fur Werde".
Rok 1944
Zaraz po wyzwoleniu, 16 września, po pośpiesznym usunięciu uszkodzeń budynku, szkoła zaczęła działać nadal jako Gimnazjum Tkackie.
Rok 1947
Przy Gimnazjum powstało prywatne Liceum Włókiennicze II stopnia z prawami dla absolwentów analogicznymi do praw absolwentów liceów ogólnokształcących.
Rok 1948
Utworzenie Uniwersytetu Robotniczego i Szkoły Mistrzów Tkackich (do 1952 r.).
Rok 1949
Gimnazjum otrzymało nazwę Liceum Tkackiego I i II stopnia.
Rok 1950
Budowa pawilonu warsztatów tkackich (pawilon B przy ul. Kazimierza Wielkiego 6).
Rok szkolny 1951/52
Następuje kolejna zmiana nazwy na Technikum Przemysłu Włókien Łykowych z wydziałami: tkackim i przędzalniczym.
Rok 1953
Utworzenie filii Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie.
Rok 1957/58
Przekształcenie Technikum Włókien Łykowych w Technikum Włókiennicze.
Rok 1963/64
Utworzenie Zasadniczej Szkoły Zawodowej (Dokształcającej) Handlowej.
Rok 1969/70
Utworzenie Zasadniczej Szkoły Włókienniczej.
Rok 1970/71
Na bazie trzyletniej Zasadniczej Szkoły Dokształcającej (handlowej) powstało Liceum Zawodowe o specjalności sprzedawca - magazynier.
Rok 1970/72
Budowa pawilonu warsztatów włókienniczych (obecny pawilon A przy ul. Podkarpackiej 16).
Rok 1972
18 września Technikum Włókienniczemu nadano imię Jana Szczepanika i ufundowano sztandar.
Rok szkolny 1973/74
W pierwszym roku pracy Zespołu Szkół Zawodowych nr 1 1 września 1973 r. przyłączono do Technikum Włókienniczego Zasadniczą Szkołę Odzieżowo - Skórzaną oraz Zasadniczą Szkołę Zawodową Specjalną.
W tym okresie do Zespołu należą również: Technikum Skórzane dla Pracujących (działało do 1976 r.), Zasadnicza Szkoła Włókiennicza i Liceum Zawodowe.
Rok 1976
Utworzenie Średniego Studium Zawodowego (specjalność operatywno - handlowa) oraz Pomaturalnego Studium Instruktora Gospodarstwa Domowego.
Rok 1979
Utworzenie Technikum Włókienniczego dla Pracujących (wieczorowego).
Rok szkolny 1984/85
W Liceum Zawodowym kształci się młodzież w drugim kierunku: krawiectwie konfekcyjno - usługowym.
Rok szkolny 1986/87
Powstało Liceum Ekonomiczne o specjalności: eksploatacja pocztowo - telekomunikacyjna.
Rok szkolny 1986/89
Budowa warsztatów odzieżowych (obecny pawilon B przy ul. Podkarpackiej 16).
Rok szkolny 1988
13-15 października Jubileusz 100-lecia szkół tkackich.
Nadano całemu Zespołowi imię Jana Szczepanika oraz ufundowano nowy sztandar.
Rok 1990
Utworzenie Technikum Odzieżowego oraz Liceum Technicznego o specjalności tkackiej.
Rok 1998
Powstało Liceum Techniczne z kierunkiem: ekonomiczno - administracyjnym.
Rok 1992
Utworzenie klasy Liceum Ekonomicznego o specjalności finanse i rachunkowość.
Rok 2000
Utworzenie V Liceum Ogólnokształcącym.
Rok 2002
- Utworzenie Liceum Profilowanego.
- Przeniesienie szkoły z ul. Kazimierza Wielkiego 6 do nowych pomieszczeń w przebudowanych warsztatach na ul. Podkarpacką 16.
- Zmiana nazwy i struktury organizacyjnej szkoły
Nowa nazwa szkoły:
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. Jana Szczepanika w Krośnie, ul. Podkarpacka 16.
Konsultacja i korekta:
mgr Irena Wilusz
mgr Marek Gancarz
Ważnym i ciekawym epizodem dla historii Korczyny jest fakt, iż w naszej miejscowości mieszkał przez pewien czas wybitny polski wynalazca – Jan Szczepanik (1872 – 1926), zwany też „polskim Edisonem”. Urodził się w Rudnikach koło Mościsk, wychowywał u ciotki w Krośnie. Po ukończeniu jasielskiego Gimnazjum wstąpił do Seminarium Nauczycielskiego w Krakowie. Kolejno pracował jako nauczyciel, początkowo w Potoku, następnie w Lubatówce czy wreszcie w Korczynie.
„W okresie pracy zdarzało się również, że nauczyciel zapomniał o lekcji o jej prowadzeniu i zaczynał kreślić sobie jakieś techniczne rozwiązania. Z uczniami często przebywał poza godzinami lekcyjnymi i uczył ich umiłowania przyrody, majsterkowania i higieny życia codziennego. Dzieci z zapałem budowały pod jego kierunkiem domy, mosty, lokomotywy i wagoniki z najrozmaitszych materiałów wyciągniętych z rupieci i śmietnika”.
Ostatnią placówką pracy nauczycielskiej Jana Szczepanika była właśnie Korczyna, gdzie ostatecznie skrystalizowały się wynalazcze projekty. (Szczepanik mieszkał w Korczynie obok szkoły u gospodarzy Ergietowskich).
Według wspomnień nieżyjącego już, byłego kierownika szkoły w Korczynie Józefa Bogackiego – Szczepanik uczył w Korczynie fizyki i często dla swoich własnych doświadczeń korzystał z lokalu szkoły. Jan Szczepanik odwiedzał też często miejscowe warsztaty tkackie, w których długo przesiadywał. W wielogodzinnych rozmowach z korczyńskimi tkaczami poznawał krosna oraz wszystkie zasady techniczne tkactwa. Zagłębiał się w tajniki ręcznej roboty i obserwował ciężką rękodzielniczą pracę. W szkole opowiadał później swoim kolegom, że pracuje nad udoskonaleniem systemu produkcji tkanin. Jak mówił Bogacki: „Ten młody nauczyciel bowiem zawsze coś obliczał, notował, często chodził zamyślony. Zdarzały się przypadki, że podczas lekcji w klasie wybiegał ze szkoły do domu, przynosił jakieś broszurki czy notatki i zagłębiał się w ich treść nie interesując się zupełnie lekcją”.
Szczepanik jeszcze jako mały chłopiec często odwiedzał także w Krośnie warsztaty tkackie. Poznawał trud i żmudność ręcznego wykonywania tkanin w bardzo prymitywnych warunkach i przy słabym oświetleniu. Prawdopodobnie myśl zastosowania metody fotograficznej i elektrycznej do tkactwa zrodziła się w umyśle młodego nauczyciela przy ponownym zetknięciu się w Korczynie z pracą miejscowych tkaczy, gdy poznał już poprzednio fotografię i wiele innych problemów technicznych.
O intensywnej pracy Szczepanika świadczą jego notatki z ostatniego roku pobytu w Korczynie. Dr Feliks Burdecki tak je opisywał: „Z roku 1895 zachowała się teka z kartkami zapisanymi ołówkiem i notatkami o przyrządach i projektach wynalazczych. Wiele zapisków dotyczy wspomnianej maszyny gobelinowej (maszyny Jacqarda). Poza tym znajdujemy w tym brulionie wzmianki i wyjaśnienia o maszynie służącej do wyrabiania cegieł, o fotometrze, motorze elektryczno – chemicznym, o maszynie do telegrafowania rysunków”. Próby rozmaitych rozwiązań technicznych zawarte w cytowanych notatkach z 1895 roku świadczą o tym, iż Szczepanik został całkowicie pochłonięty wynalazkami w ostatnich latach XIX wieku. Pobyt zaś w Korczynie i łączność z tkaczami „Towarzystwa Tkaczy” dostarczyły mu nowych pomysłów. Kiedy rozstał się z zawodem pedagoga i wyjechał do Krakowa, swe badania skoncentrował głównie na metodzie mechanicznego tkania gobelinów. Skonstruowana przez Szczepanika maszyna gobelinowa okazała się przełomowym wynalazkiem. O tym, jak wielki przewrót wywołała w przemyśle tkackim świadczy choćby zapis z cenionego angielskiego wydawnictwa Penrose’s Pictorial Annual – które skomentowało patent następująco: „…aby z wzoru otrzymać tkaninę starą metodą w pożądanym wymiarze, wykonawca zużywa na to około 5 tygodni i kosztuje to do 16 funtów szterlingów”. Szczepanik w 1898 roku przy finansowej pomocy bankiera Ludwika Kleinberga, założył w Wiedniu roku własną fabrykę. Produkowano w niej mechaniczne patrony z reprodukcjami scen i obrazów, które potem przenoszone były na gobeliny. Zamiast wielu godzin żmudnej pracy, wykonanie gobelinu metodą Szczepanika trwało zaledwie kilka minut. Wynalazca stał się sławny, zrobiony w jego fabryce gobelin, przedstawiający apoteozę pięćdziesięciolecia Franciszka Józefa I, wywołał ogromne zainteresowanie jego metodą wytwarzania. Dzięki doświadczeniom tkackim z Korczyny doszedł Szczepanik do wynalazku o światowym znaczeniu. Jego wynalazki z dziedziny tkactwa, zdobyły patenty (niemieckie, austriackie, angielskie oraz amerykańskie) i zostały zakupione przez różne kraje Europy. Trzeba również wspomnieć, iż dobre kontakty „polskiego Edisona” z Korczyną miały się dobrze przez kolejne lata, co potwierdza fakt zamieszkiwania Szczepanika w Krakowie - w sklepie wyrobów „Towarzystwa Tkaczy”. Należy także wymienić przykłady innych znaczących i niezwykle doniosłych wynalazków jego autorstwa na koniec XIX wieku. Powstały zatem - z dziedziny telewizji - aparat fotograficzny i rzutnik do zdjęć w barwach naturalnych, małoobrazkowy film kolorowy, pancerz kulochronny, samoczynny regulator ciągu, wynalazek telegrafu bez drutu, kolorymetr, film barwny, czy film dźwiękowy.
Zamieszczone cytaty zaczerpnięto z książki - W. Jewsiewicki, Jan Szczepanik, wielki wynalazca, Warszawa 1961. Dla zainteresowanych więcej informacji o Szczepaniku także w nowszym opracowaniu - J. Tulik, Świat wynalazków Jana Szczepanika, Krosno 1995.
Artykuł pochodzi z miesięcznika informacyjnego gminy Korczyna "Prządki", nr 8, październik 2003, str. 4.
Więcej informacji o Korczynie na stronie - www.korczyna.prv.pl autorstwa pana Tadeusza Okoniewskiego.
