Celem analizy błędów językowych jest dostarczenie
informacji, kiedy i na jakim etapie nauczania można poszczególne błędy
eliminować.
Analiza
ta powinna więc stanowić racjonalną ocenę i kalkulację błędów. Odpowiadają temu
trzy etapy analizy:
-
deskrypcja
(opis błędów),
-
eksplikacja
(wyjaśnienie)
-
wskazówki
profilaktyczne i terapeutyczne skierowane do nauczyciela.
Opis błędów językowych musi uwzględniać warunki, w
których błąd powstał (egzamin, swobodne wypowiedzi ustne lub pisemne,
wypowiedzi spontaniczne, tłumaczenia).
Opis błędu językowego polega na opisie odchylenia
uczniowskiej wypowiedzi błędnej od przystającej do niej wypowiedzi poprawnej.
Opis błędów językowych powinien udzielić odpowiedzi
na takie pytania jak np.: jakie reguły i na jakiej płaszczyźnie budowy modelu
języka obcego przyjętego za programowy cel nauki zostały w błędnej wypowiedzi
ucznia naruszone.
Można
wyróżnić:
-
błędy
opuszczenia – brak jakiegoś obligatoryjnego elementu,
-
błędy
nadmiaru – zachodzi element, którego być nie powinno,
-
błędy
selekcji – zamiast jednostki właściwej, została wybrana nieodpowiednia,
-
błędy
pozycji – zachodzące elementy są jako takie poprawne, ale błędnie uszeregowane
– sklasyfikowane,
Eksplikacja uczniowskich błędów językowych polega na
ustaleniu ich źródła.
Do najczęściej wymienianych w literaturze źródeł
błędów należą:
1.
interferencja
zewnętrzna (tj. interferencja języka ojczystego lub innego obcego),
2.
interferencja
wewnętrzna, (tj. interferencja w ramach języka obcego),
3.
nadmierna
generalizacja wcześniej przyswojonej reguły,
4.
niewiedza
– nieznajomość odpowiedniej reguły,
5.
źródła
natury psychologiczno – fizjologicznej (zmęczenie, stres, nerwowość)
Błędy językowe uczniów można oceniać z trzech
punktów widzenia:
lingwistycznego, komunikacyjnego,
glottodydaktycznego.
Ponadto można wyróżnić także kryteria
psychologicznej, fizjologicznej oceny błędów językowych.
Podstawowym kryterium ewaluacji lingwistycznej
błędów językowych jest ich podział na błędy „sensu stricte” oraz pomyłki.
Pomyłki to błędy
w zakresie „wykonania” (performacji), a błędy „sensu
stricte” to błędy mające swe źródło w tzw. kompetencji językowej.
Kryteria komunikacyjnej oceny uczniowskich błędów
językowych polegają na stwierdzeniu, czy dany błąd powoduje zakłócenia
komunikacyjne, czy też nie.
W wyniku glottodydaktycznej ewaluacji błędów
językowych, powinniśmy otrzymać hierarchię błędów wg. skali: trudne – średnie -
łatwe. Ewaluacja ta musi uwzględnić wszechstronną ocenę błędu, a więc zarówno
aspekty komunikacyjne, jak i psychiczne, fizjologiczne.
Ponadto, dokonując glottodydaktycznej oceny błędu
trzeba uwzględnić „historię glottodydaktyczną” danego ucznia lub danej grupy
uczniów, tzn. dotychczasowy przebieg ich nauki, a także program, typ szkoły
itd.
Dokonując oceny błędów językowych należy pamiętać,
że mogą one dotyczyć bądź percepcyjnego, bądź produktywnego opanowania języka,
a w ramach zarówno percepcyjnego, jak i
produktywnego opanowania języka mogą dotyczyć bądź fonicznego, bądź graficznego
jego opanowania.
Terapia błędów polega na ich
usuwaniu (poprawianiu)
i przezwyciężaniu przeszkód glottodydaktycznych.
Należy więc odróżnić terapię przyczyn (źródeł) błędów od terapii samych błędów
jako skutków owych przyczyn. Realizacja zarówno profilaktyki, jak i terapii
polega na tworzeniu i przerabianiu odpowiednich zestawów ćwiczeń, a także na
uświadomieniu uczniom popełnianych błędów.
Terapia musi być
przeprowadzana systematycznie, a także musi się koncentrować na wybranych
problemach (błędach). Działania i środki terapeutyczne muszą być dobrze
przemyślane z punktu widzenia ich chronologicznego następstwa w procesie
glottodydaktycznym. Nie mogą one być zbyt monotonne i powinny również
uwzględniać tzw. parametr wieku uczących się.
Ważniejszą rolę w procesach
glottodydaktycznych trzeba przyznać profilaktyce błędów językowych. Raz
popełnionego błędu nie da się od razu z mowy ucznia wyeliminować, utrwala się
on bowiem, podobnie jak utrwalają się wypowiedzi poprawne.
Opracowała: mgr Irena Dziadosz